Ciesząca się coraz większą popularnością fundacja rodzinna, to twór stosunkowo nowy w krajowym obrocie prawnym. Wprowadzenie go niesie za sobą, niewątpliwie, wiele korzyści dla osób chcących zabezpieczyć swój majątek na przyszłość, np. dla swoich dzieci czy wnuków. Jednakże coraz częściej będziemy mieli do czynienia z sytuacją, gdy przepisanie majątku na fundację rodzinną będzie drogą do uniknięcia ściągania zeń wierzytelności. Trzeba jednak podkreślić, że wierzyciel nie jest, w żadnym wypadku bezbronny w takiej sytuacji. Poniżej przedstawiamy Państwu jak można chronić swoje interesy w momencie, w którym Państwa dłużnik, będzie próbował uniknąć spłaty długu poprzez wniesienie majątku do fundacji rodzinnej.
Przeniesienie majątku na fundację rodzinną – odpowiedzialność fundacji za zobowiązania fundatora
Gdy dłużnik unika spłaty długów poprzez przepisanie majątku na fundację rodzinną, jako jej fundator w rzeczywistości multiplikuje osoby, od których wierzyciel może domagać się spełniania należnego mu świadczenia. Artykuł 8 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej wyraźnie wskazuje:
„Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.”
W praktyce oznacza to, że wierzyciel będzie mógł domagać się spełnienia, w całości lub w części świadczenia, od osoby fundatora bądź też od samej fundacji rodzinnej. Daje to możliwość złożenia pozwu przeciwko zarówno fundacji jak i przeciwko fundatorowi, bądź też łącznie przeciwko fundatorowi, który przeniósł swój majątek na fundację rodzinną jak i jej samej.
Podkreślić jednakże należy, że fundacja odpowiada solidarnie tylko za takie zobowiązania fundatora, które powstały przed ustanowieniem fundacji (wyjątkiem pozostaje obowiązek alimentacyjny, o którym poniżej). Zatem wszelkie wierzytelności fundatora, które powstaną po ustanowieniu fundacji, nie mogą być od niej dochodzone.
Co więcej sama ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza dodatkową ochronę dla wierzycieli. Mianowicie z art. 36 ust. 1 przedmiotowej ustawy możemy wyraźnie wnioskować większy standard ochrony wierzycieli „zewnętrznych” fundacji (tzn. niebędących beneficjentami). Wierzyciel taki, zostaje zabezpieczony na wypadek gdyby wypłacanie świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej miałoby spowodować zagrożenie dla jej wypłacalności wobec niego.
Obowiązek alimentacyjny a odpowiedzialność fundacji rodzinnej
Istnieje jeden przypadek, gdy fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania fundatora powstałe po jej ustanowieniu. Jest obowiązek alimentacyjny. W jego przypadku, gdy obciąża on samego fundatora a powstał po ustanowieniu fundacji, możliwa jest egzekucja tegoż obowiązku z majątku fundacji.
Ponadto ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza obowiązek chroniący osoby wobec, których fundator ma obowiązek alimentacyjny. Istotnie ustawa nakazuje aby świadczenia na ich rzecz spełniać w pierwszej kolejności.
Chwila powstania fundacji rodzinnej
Jak wskazano powyżej odpowiedzialność solidarna fundacji i fundatora dotyczy tylko takich zobowiązań fundatora, które powstaną przed jej ustanowieniem. Wynika z tego, że bardzo ważne jest rozważenie kwestii, który moment należy uznać za moment jej ustanowienia.
Fundację rodzinną można ustanowić w drodze testamentu bądź aktu założycielskiego. Chwilą powstania fundacji rodzinnej ustanowionej testamentem jest moment jego ogłoszenia nie zaś otwarcia spadku. Natomiast chwilą powstania fundacji rodzinnej ustanowionej w akcie założycielskim jest data jego sporządzenia przed notariuszem.
Przepisanie majątku na fundację rodzinną po jej ustanowieniu
Tak jak wspomniano powyżej, zasadniczo, fundacja nie może solidarnie odpowiadać za zobowiązania fundatora powstałe po jej ustanowieniu. Jednakże, fundator może, już po przepisaniu swojego majątku na fundację rodzinną, podwyższać jej mienie o kolejne aktywa. W praktyce czyniąc to w drodze darowizny. Przepisywanie na fundację rodzinną majątku niewchodzącego w skład funduszu założycielskiego może stanowić sposób unikania płacenia długów.
Wydawałoby się, że wierzyciel, którego roszczenie powstało po ustanowieniu fundacji będzie bezbronny w przypadku, gdy dłużnik przepisze na nią majątek. Nie będzie można bowiem prowadzić egzekucji na majątku, który przekazano fundacji w darowiźnie. W takich jednak przypadkach rozważać trzeba zastosowanie tzw. skargi pauliańskiej.
Przepisanie majątku na fundację rodzinną, a skarga pauliańska – narzędzie ochrony przed dłużnikiem przepisującym majątek na fundację rodzinną
Skarga pauliańska to instytucja opisana w art. 527 – 534 kodeksu cywilnego. Art. 527 § 1 brzmi:
„Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.”
Aby móc skorzystać z dobrodziejstwa skargi pauliańskiej musi zostać spełniony szereg przesłanek:
- istnienie zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej wierzyciela;
- dłużnik (fundator) musi dokonać czynności prawnej z osobą trzecią (fundacją rodzinną);
- osoba trzecia musi osiągnąć w wyniku tej czynności korzyść majątkową;
- w momencie dokonywania czynności prawnej dłużnik musi mieć świadomość pokrzywdzenia wierzyciela;
- osoba trzecia musi działać w złej wierze;
- nie może upłynąć więcej niż pięć lat od daty dokonania czynności krzywdzącej wierzyciela;
W przypadku gdy dłużnik przenosi swój majątek do fundacji rodzinnej prościej będzie udowodnić, że osoba trzecia działała w złej wierze.
Jak wspomniano wyżej fundator, już po ustanowieniu fundacji, może przenieść na nią swój majątek praktycznie jedynie w formie darowizny. Darowizna jest czynnością nieodpłatną, tak więc zastosowanie znajdzie art. 528 kodeksu cywilnego, który wprowadza domniemanie działania osoby trzeciej w złej wierze, jeśli korzyść osiągnęła w wyniku czynności nieodpłatnej.
Tak samo pomocne może okazać się domniemanie z art. 537 § 3 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeśli osobę trzecią i dłużnika łączy bliski stosunek, należy domniemywać, że osoba ta wiedziała o tym, że dana czynność jest dokonywana przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Jak skutecznie dochodzić swoich praw stosując skargę pauliańską?
Trzeba pamiętać, że aby skutecznie domagać się uznania za bezskuteczną czynności dokonanej przez osobę trzecią, spełnione zostać muszą wszystkie wspomniane wyżej przesłanki. Sam proces dowodzenia, że zostały one spełnione, nie jest prosty i wymaga sformułowania prawnie relewantnych argumentów Aby uzyskać pewność, że nasza argumentacja jest zasadna i pełna, pomocnym okazać się może skorzystanie z usług profesjonalnego pełnomocnika.
Oferta Kancelarii Adwokackiej
Zachęcamy do zapoznania się z naszą ofertą. Posiadamy wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw wierzycieli przeciwko ich dłużnikom. Siedziba Kancelarii znajduję się w Warszawie natomiast odziały Kancelarii we Wrocławiu, Bydgoszczy oraz Katowicach. Z Kancelarią Adwokacką skontaktujesz się telefonicznie, mailowo albo wypełniając formularz dostępny tutaj.
