Dobre imię, cześć są jednymi z głównych dóbr osobistych podlegających zarówno ochronie cywilnoprawnej, jak i prawnokarnej. Dobre imię, reputacja są wartościami, na których zależy zarówno osobom fizycznym, ale również osobom prawnym w ramach prowadzonych przez siebie przedsięwzięć. W ostatnich latach do sądów wpływa coraz więcej prywatnych aktów oskarżenia, a liczba wyroków w tych sprawach z roku na rok rośnie. Z pewnością, przestępstwa zniesławienia, znieważenia w zdecydowanej większości mają miejsce w Internecie, gdzie możliwość wyrażania swoich ocen, zdań jest praktycznie nieograniczona. Jak zatem reagować na zniesławiające bądź znieważające wpisy, wypowiedzi, materiały w prasie, telewizji etc.? Zapraszamy do zapoznania się z artykułem Witolda Łukasika – współpracownika Kancelarii Adwokackiej Adw. Tomasz Piotr Chudzinski i Wspólnicy.
PRZESTĘPSTWA PRYWATNOSKARGOWE
W pierwszej kolejności należy nakreślić czym są przestępstwa prywatnoskargowe. Przestępstwa prywatnoskargowe różnią się od pozostałych trybem ścigania sprawcy. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego, do którego wniesienia uprawniony jest pokrzywdzony przestępstwem, a jeżeli wymaga tego interes społeczny, prokurator może wszcząć lub wstąpić do takiego postępowania.
Do czynów stanowiących przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego zaliczamy m.in.:
- zniesławienie – art. 212 Kodeksu karnego;
- znieważenie – art. 216 Kodeksu karnego.
Katalog przestępstw prywatnoskargowych obejmuje ponadto takie czyny jak naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.) czy lekki uszczerbek na zdrowiu (art. 157 § 2 k.k.) – z wyjątkiem, gdy pokrzywdzony jest osobą wspólnie zamieszkująca ze sprawcą.
ZNIESŁAWIENIE A ZNIEWAŻENIE – PODSTAWOWE RÓŻNICE
W sytuacji, gdy dochodzi do zniesławienia, sąd będzie brał pod uwagę w jakim stopniu publiczne przedstawienie danej osoby w negatywnym świetle wpłynęło na utratę jej reputacji i autorytetu, natomiast w przypadku zniewagi kluczowym czynnikiem będzie to, jakie negatywne emocje poczuł pokrzywdzony.
Warto pamiętać, że pokrzywdzonym przestępstwem znieważenia może być jedynie osoba fizyczna. Przedmiotem ochrony art. 216 k.k. jest bowiem cześć człowieka. Cześć i jej ochrona są niezbywalne i przysługują każdemu człowiekowi. Wynika to również wprost z treści przepisu: „Kto znieważa inną osobę […]”. Przedmiotem pomówienia, zniesławienia, w odróżnienia od znieważenia oprócz osoby fizyczne, może być również grupa osób, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej.
Za zniewagę można uznać zarówno pojedyncze zachowanie sprawcy (np. wypowiedzenie jednego obraźliwego słowa w stosunku do innej osoby), jak i serię zachowań (np. wypowiedzenie wielu obraźliwych słów i wykonanie jednocześnie uwłaczających gestów), które naruszają godność, cześć osoby. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 marca 2022 r. (V KK 578/21) wskazał, że Dla realizacji przestępstwa zniewagi nie ma bowiem znaczenia – w przeciwieństwie do przestępstwa zniesławienia z art. 212 § 1 KK – weryfikacja przekazu sprawcy w kategorii: prawda-fałsz, a źródłem karalności jest nie kwestia zgodności twierdzenia z rzeczywistością, ale forma, w jakiej owo twierdzenie zostaje wyrażone.”
Znamiona przestępstwa zniesławienia można wyczerpać tylko poprzez pomówienie. W znaczeniu potocznym, „pomówienie” oznacza przypisanie komuś nieprawdziwych bądź niesłusznych zarzutów, bezpodstawne oskarżenie, bezzasadne posądzenie.
PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI ZNIESŁAWIENIA I ZNIEWAŻENIA
Karalność zniesławienia i znieważenia ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Powyższa zasada wynika z treści art. 101 § 2 Kodeksu karnego i ma zastosowanie do wszystkich przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego.
PRYWATNY AKT OSKARŻENIA – WYMOGI FORMALNE
W pierwszej kolejności uprawnionym do skierowania prywatnego aktu oskarżenia jest pokrzywdzony przestępstwem prywatnoskargowym. Uprawnienie to wynika wprost z art. 59 § 1 Kodeksu karnego. Zgodnie z jego dyspozycją, pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.
Prywatny akt oskarżenia może ograniczyć się do:
- oznaczenia osoby oskarżonego;
- zarzucanego mu czynu;
- wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.
Opłata sądową od prywatnego aktu oskarżenia wynosi 300 złotych. Kwota ta ma swoje oparcie w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego.
Prywatny akt oskarżenia rozpoznaje sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. W przypadku gdy nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu ujawniono przestępstwo. W sprawach o zniesławienie oraz znieważenie, każdorazowo właściwy będzie Sąd Rejonowy.
ANONIMOWOŚĆ SPRAWCY – SPOSÓB USTALENIA JEGO DANYCH
Mawia się, że w Internecie nikt nie jest anonimowy. Jest to owszem prawda, jednak w jaki sposób doprowadzić do skutecznego ścigania internetowego sprawcy zniesławienia bądź znieważenia, który nie jest możliwy do zidentyfikowania. Brak danych oraz adresu oskarżonego stanowi przeszkodę w nadaniu prywatnemu aktu oskarżenia prawidłowego biegu.
Pierwszym rozwiązaniem – najpowszechniejszym, jest sformułowanie w prywatnym akcie oskarżenia wniosku, aby to sąd zlecił Policji przeprowadzenie czynności, mających na celu ustalenie danych i adresu sprawcy. W przypadku gdy czyn polegał na opublikowaniu wpisu w Internecie, należy wskazać na jakim portalu został opublikowany, jaka jest nazwa użytkownika oraz data inkryminowanego wpisu.
Drugą ścieżką – rzadziej stosowaną, będzie skierowanie do właściwej miejscowo jednostki Policji skargi pokrzywdzonego na popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego. Taka skarga powinna zawierać wszelkie elementy właściwe dla prywatnego aktu oskarżenia. Zgodnie z art. 488 § 1 k.p.k. Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemna skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu.
W skardze należy zwrócić się o podjęcie działań zmierzających do wykrycia sprawcy m.in. poprzez wskazanie numeru IP urządzenia, z jakiego nastąpiło logowanie powiązane czasowo z dokonaniem wskazanego wpisu. Powyższe może pozwolić na ustalanie danych osobowych i adresowych autora zniesławiającego bądź znieważającego wpisu.
Po ustaleniu przez Policję danych sprawcy, skarga zostanie przekazana do właściwego Sądu, gdzie nadany zostanie bieg sprawie w ramach trybu prywatnoskargowego. Z pewnością Sąd w pierwszej kolejności wezwie oskarżyciela prywatnego do uzupełnienia braków formalnych w postaci wniesienia opłaty sądowej w wysokości 300 złotych.
PODSUMOWANIE
Przestępstwa prywatnoskargowe to te, które są ścigane z oskarżenia prywatnego, czyli wniesionego przez pokrzywdzonego. Wśród nich znajdują się m.in. zniesławienie i znieważenie. W przypadku zniesławienia sąd bierze pod uwagę wpływ negatywnego przedstawienia danej osoby na jej reputację, a w przypadku znieważenia kluczowa jest forma oraz negatywne emocje, które odczuł pokrzywdzony. Przedmiotem ochrony w przypadku znieważenia jest cześć człowieka, a w przypadku zniesławienia dobre imię, sława, reputacja.
Prywatny akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu, wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie. Prywatny akt oskarżenia należy skierować do sądu właściwego dla miejsca popełnienia przestępstwa. W sytuacji, gdy nie można ustalić gdzie przestępstwo zostało popełnione, prywatny akt oskarżenia kieruje się do sądu, w którego okręgu ujawniono przestępstwo.
Więcej informacji o ofercie Kancelarii Adwokackiej Adw. Tomasz Piotr Chudzinski i Wspólnicy w sprawach karnych oraz cywilnych dotyczących obrony dobrego imienia oraz innych dóbr osobistych znajdą państwo na stronie kancelarii www. adwokatchudzinski.pl . Oferujemy kompleksową obsługę w sprawach na każdym jej etapie, na dogodnych warunkach dla klienta warunkach. Zachęcamy do zapoznania się z naszą ofertą.
Z Kancelarią Adwokacką skontaktujesz się telefonicznie, mailowo albo wypełniając formularz dostępny tutaj.
