Duża ustawa reprywatyzacyjna – o instrumentach prawnych przysługujących podmiotom „wyłączonym” z możliwości uzyskania rekompensaty

 

źródło obrazka: www.pexels.com

Wstęp

Dnia 20.10.2017 r. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, pod adresem: https://www.ms.gov.pl/pl/informacje/news,9903,duza-ustawa-reprywatyzacyjna.html został zamieszczony projekt Ustawy o zrekompensowaniu niektórych krzywd wyrządzonych osobom fizycznym wskutek przejęcia nieruchomości lub zabytków ruchomych przez władze komunistyczne po 1944 r. oraz krótkie przybliżenie podstawowych założeń projektu ustawy (dalej: ” duża ustawa reprywatyzacyjna „).

Tekst dużej ustawy reprywatyzacyjnej: https://www.ms.gov.pl/pl/informacje/download,9903,0.html

Odesłanie do infografiki Ministerstwa Sprawiedliwości, w którym porównano aktualny kształt podstawowych instytucji prawnych w procesie reprywatyzacji ze stanem prawnym po wejściu w życie dużej ustawy reprywatyzacyjnej: https://www.ms.gov.pl/pl/informacje/download,9903,1.html

W związku z tym, że duża ustawa reprywatyzacyjna (projekt) trafi do szerszych konsultacji społecznych istnieje jeszcze szansa na zmianę jej poszczególnych zapisów.

Poniżej przedstawiono potencjalne instytucje prawne, z których będą mogli korzystać niewskazani w projekcie dużej ustawy następcy prawni byłych właścicieli nieruchomości, którzy pokuszą się o wystąpienie do wojewody z wnioskiem o o potwierdzenie prawa do rekompensaty.

Krąg uprawnionych podmiotów

Zgodnie z uzasadnieniem projektu dużej ustawy reprywatyzacyjnej:

„Prawo do rekompensaty przysługiwać ma wyłącznie osobom fizycznym, które w dniu przejęcia nieruchomości były właścicielami (współwłaścicielami) nieruchomości, posiadały obywatelstwo polskie, a także ich małżonkom, a także następcom prawnym, o ile są wstępnymi lub zstępnymi dawnych właścicieli (a zatem osób dziedziczących na podstawie art. 931 i art. 932 § 1-3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459, 933 i 1132). Dawni współwłaściciele albo ich współspadkobiercy mogą ubiegać się o rekompensatę w zakresie odpowiadającym ich udziałom, o ile osobiście lub przez pełnomocnika złożyły wniosek o potwierdzenie prawa do rekompensaty. „

Co istotne, jednym z warunków aktualizacji uprawnienia do rekompensaty jest posiadanie polskiego obywatelstwa:

„ustawa ogranicza krąg uprawnionych nie tylko do najbliższej rodziny dawnych właścicieli (a zatem rzeczywiście pokrzywdzonych w okresie przejmowania prywatnych dóbr majątkowych), ale także do osób będących w chwili przejęcia i dziś obywatelami polskimi. Państwo Polskie uznaje bowiem konieczność zrekompensowania krzywd własnych obywateli, mimo że dokonywane były przez niedemokratyczne rządy niesuwerennego państwa”.

Potencjalne działania przysługujące następcom prawnym byłych właścicieli nieruchomości nieuprawnionym w projekcie dużej ustawy reprywatyzacyjnej

Jak już była wyżej mowa duża ustawa reprywatyzacyjna (projekt) ogranicza krąg podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie prawa rekompensaty. Oprócz osoby fizycznej, która była właścicielem nieruchomości w dniu odebrania własności nieruchomości na mocy tzw. „dekretu Bieruta” (dekret z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy.) uprawnionymi będą również spadkobiercy tych osób w linii prostej.

Zgodnie z art. 61a ustawy kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) gdy:

„żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania”

Ograniczenie kręgu osób uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o potwierdzenie prawa do rekompensaty z pewnością ograniczy wielokrotnie „podaż” takich wniosków.

Z wnioskiem nie będzie mógł np. wystąpić krewny w linii bocznej –  brat lub siostra byłego właściciela, ani jego zstępni. Istnieją również dodatkowe przesłanki ograniczające możliwość składania wniosków o potwierdzenie prawa rekompensaty (np. obowiązek posiadania polskiego obywatelstwa w dniu wejścia w życie ustawy i w dniu złożenia wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty).

Można jednak wyobrazić sobie sytuację, w której osoby te nie zgadzają się z ograniczeniem przez ustawodawcę przysługujących im obecnie i będę chciały toczyć batalię z aparatem państwowym. Czy takie osoby stoją na straconej pozycji ?

Teoretycznie nie – w mojej opinii najważniejszym jest aby osoby takie wystąpiły do wojewody z wnioskiem w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie dużej ustawy reprywatyzacyjnej, aby „potencjalnie” zachować swoje uprawnienia do rekompensaty. Zgodnie z art. 19 ust. 2 projektu dużej ustawy reprywatyzacyjnej:

„Wniosek, o którym mowa w ust. 1, można złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wniosek złożony po terminie pozostawia się bez rozpoznania. Termin nie podlega przywróceniu”.

Droga odwoławcza

Chociaż wystąpienie do wojewody z wnioskiem o potwierdzenie prawa do rekompensaty przez osobę inną aniżeli osoba uprawniona zakończy się wydaniem przez ten organ postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a k.p.a. to stronie pozostanie droga odwoławcza – najpierw do właściwego w sprawie Ministra, a w przypadku utrzymania postanowienia w mocy – do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (autor przypomina, że duża ustawa reprywatyzacyjna dotyczy również innych obszarów niż zakres oddziaływania „dekretu Bieruta”). Przejście drogi odwoławczej będzie zaś istotne z punktu widzenia ewentualnego badania zgodności zapisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej z Konstytucją.

Badanie zgodności z konstytucją zapisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej

Złożenie wniosku w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, pomimo braku po stronie wnioskodawcy legitymacji prawnej, będzie istotne w świetle potencjalnego badania zgodności z Konstytucją RP zapisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej, ograniczających znacząco krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty. W polskim systemie prawnym istnieją dwa podstawowe instrumenty umożliwiające zainicjowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym stosownego postępowania:

a) wniosek o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją RP (art. 188 ust. 1 w zw. z art. 191 Konstytucji);

b) skarga konstytucyjna.

Wniosek o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją

Z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją wystąpić mogą:

 

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

(…)

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

(…)

 

  1. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Skarga Konstytucyjna

Równolegle do postępowań zainicjowanych ww. wnioskami o stwierdzenie zgodności z Konstytucją przepisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej ograniczających krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o przyznanie prawa do rekompensaty, można spodziewać się występowania przez niewskazanych w ustawie spadkobierców byłych właścicieli nieruchomości ze skargami konstytucyjnymi. Prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.:

przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone.

Zasady wnoszenia skargi konstytucyjnej określa ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 2072).

Należy się spodziewać, że po przejściu drogi administracyjnej i sądowo-administracyjnej, która w przypadku złożenia wniosku przez podmiot nieuprawniony będzie przedstawiać się następująco:

  1. wydanie przez wojewodę postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania w przedmiocie wydania decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty (art. 61a k.p.a.); można rozważać również wydanie przez organ decyzji administracyjnej, w której wskaże on na brak legitymacji procesowej Wnioskodawcy;
  2. utrzymanie w mocy decyzji wojewody przez właściwego ministra (prawdopodobnie minister właściwy ds. administracji; art. 138 §1 pkt 1 k.p.a.);
  3. Oddalenie skargi na decyzję przez wojewódzki sąd administracyjny (art. 151 U. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; dalej: „p.p.s.a.”);
  4. Oddalenie skargi kasacyjnej przez Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184 p.p.s.a.),

podmiot taki będzie uprawniony do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, w której wskaże na niezgodność z Konstytucją poszczególnych zapisów ustawy reprywatyzacyjnej. Należy tutaj pamiętać o 3 miesięcznym terminie na złożenie skargi, który wynika z U. z 30.11.2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Wznowienie postępowania administracyjnego po stwierdzeniu niezgodności z Konstytucją przepisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej ograniczających krąg podmiotów uprawnionych

Ewentualne zakwestionowanie (uznanie za niekonstytucyjne) przez Trybunał Konstytucyjny przepisów dużej ustawy reprywatyzacyjnej ograniczających krąg podmiotów uprawnionych (…) otworzy drogę do wznowienia postępowania administracyjnego, w którym minister właściwy ds. administracji utrzymał w mocy postanowienie wojewody odmawiające wszczęcia postępowania w przedmiocie potwierdzenia prawa do rekompensaty. Aktualnie, zgodnie z art. 145a §2 termin na wystąpienie ze skargą o wznowienie postępowania wynosi 1 miesiąc od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Podsumowanie

Jak wskazano wyżej nawet ograniczenie w dużej ustawie reprywatyzacyjnej kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o potwierdzenie prawa do rekompensaty nie przekreśla szans takich podmiotów na jej uzyskanie. Następcy prawni byłych właścicieli powinni jednak pamiętać o konieczności wystąpienia do wojewody w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, licząc że w przyszłości Trybunał Konstytucyjny uzna poszczególne przepisy dużej ustawy reprywatyzacyjnej za niekonstytucyjne.

Zachęcamy również do zapoznania się z wpisami z zakresu prawa nieruchomości, odszkodowań za obniżenie wartości nieruchomości oraz warunków przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności:

 

  1. Korzystniejsze warunki przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności w Warszawie: http://adwokatchudzinski.pl/blog/przeksztalcenie-uzytkowania-wieczystego-w-prawo-wlasnosci-warszawa/
  2. Odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości lub za jej wywłaszczenie: http://adwokatchudzinski.pl/blog/odszkodowanie-za-obnizenie-wartosci-nieruchomosci/
  3. Blog poświęcony prawu nieruchomości:http://www.prawo.nieruchomosci.pl

W razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości zachęcamy do kontaktu z Kancelarią: http://adwokatchudzinski.pl/kontakt/

lub zapoznania się z ofertą: http://adwokatchudzinski.pl/oferta/

 

duża ustawa reprywatyzacyjna

www.adwokatchudzinski.pl

Recommended Posts